2022 là một năm đầy thử thách đối với ngành Năng lượng khi xung đột Nga - Ukraine đẩy Thế giới bước vào cuộc khủng hoảng, giá các mặt hàng nhiên liệu, trong đó có than tăng phi mã. Đỉnh điểm vào tháng 9/2022,  tương lai tại cảng Newcastle (Australia) leo thang lên 458 USD/tấn, gấp hơn 2 lần tháng 1/2022 (trước khi căng thẳng Nga - Ukraine nổ ra) và gấp gần 7 lần tháng 12/2019 (trước khi dịch Covid-19 bùng phát) theo số liệu của Investing. Cập nhật đến ngày 7/3/2023, giá than tương lai tại cảng Newcastle đã hạ nhiệt về mức 180 USD/tấn, giảm khoảng 60% so với tháng 9/2022, tuy nhiên mức giá này vẫn cao hơn 2,5 lần mặt bằng trước dịch Covid-19.

Còn theo thống kê của Tổng cục Hải quan Việt Nam, giá than nhập khẩu về Việt Nam trong tháng 1/2023 ở mức 161 USD/tấn, giảm 30% so với cùng kỳ năm 2022 nhưng vẫn cao gấp đôi so với tháng 12/2019. Việc giá than nhập khẩu về Việt Nam lao dốc từ mức đỉnh 302 USD/tấn vào tháng 4/2022 và dần tiệm cận mức trước khi xung đột chính trị xảy ra được kỳ vọng sẽ tác động tích cực đến ngành Xi măng.

Trao đổi với ông Nguyễn Quang Cung, Chủ tịch Hiệp hội Xi măng Việt Nam cho biết giá than giảm nhưng chưa trở lại mặt bằng cũ, điều này vẫn gây khó khăn cho ngành Xi măng bởi than thường chiếm 55% giá thành sản xuất xi măng. Trong trường hợp tiêu thụ xi măng năm 2023 tích cực hơn năm 2022, giá than giảm sẽ giúp biên lợi nhuận của các doanh nghiệp cải thiện nhẹ, nhưng tăng trưởng mạnh là rất khó, ông Nguyễn Quang Cung nói.

Theo Trung tâm Phân tích và Tư vấn Đầu tư của Công ty CP Chứng khoán SSI (SSI Research), giá xi măng sẽ tương đương năm ngoái hoặc giảm nhẹ 1 - 3% so với năm 2022. SSI Research kỳ vọng biên lợi nhuận gộp của các  cải thiện khoảng điểm 2 - 3% so với cùng kỳ do giá than điều chỉnh giảm. Tuy nhiên, thời gian biến động giữa giá than Thế giới và giá than Việt Nam thường có độ trễ.

Chủ tịch Hiệp hội Xi măng phân tích thêm thực tế loại than dành cho nhiệt điện và xi măng phải phối trộn giữa than bùn và than mỡ, than nâu. Dù Việt Nam có khai thác và sản xuất than, chúng ta vẫn phải nhập khẩu than về để phối trộn và cung cấp cho các doanh nghiệp.

Trong năm 2022, giá than Thế giới phi mã, các đơn vị cung cấp than cũng liên tục điều chỉnh giá bán, ảnh hưởng lớn đến biên lợi nhuận của các doanh nghiệp ngành Xi măng. Theo đó, biên lợi nhuận gộp năm 2022 của hầu hết  niêm yết như Xi măng Bỉm Sơn, Vicem Bút Sơn… đã thu hẹp 2 - 3 điểm % so với năm 2021. Một doanh nghiệp ghi nhận tỷ suất lợi nhuận gộp giảm sâu là Xi măng Phú Thọ, từ gần 10% năm 2021 xuống còn 0,04% năm 2022.

Doanh nghiệp giải trình rằng năm 2022 nguyên vật liệu liên tục tăng cao, đặc biệt là than cám (giá chưa bao gồm thuế giá trị gia tăng) tăng gấp đôi so với năm 2021, lên 4 triệu đồng/tấn làm cho chi phí sản xuất clinker tăng trung bình 327.000 đồng/tấn. Cùng với giá than, giá dầu diesel cũng tăng 50% đã khiến công ty lỗ sau thuế 53 tỷ đồng, biên lợi nhuận tiến sát về mốc 0%.

Việc giá than hạ nhiệt là tín hiệu đáng mừng cho doanh nghiệp xi măng, tuy nhiên ông Nguyễn Quang Cung cho biết áp lực mới có thể xuất hiện nếu giá điện tăng trong năm 2022. Trong thời gian qua, Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) đã nhiều lần kiến nghị Chính phủ tăng giá bán lẻ điện do nguồn nguyên liệu đầu vào tăng cao trong khi giá bán điện vẫn đứng yên suốt 4 năm, doanh nghiệp này đã lỗ 31.000 tỷ đồng trong năm 2022. Nguy cơ giá điện tăng là rất cao, điều này sẽ tác động lớn đến các doanh nghiệp xi măng vì giá điện chiếm khoảng 30% giá thành sản xuất mặt hàng này.