Từ năm 1997 đến nay, Chính phủ đã phê duyệt ban hành 4 Quy hoạch cho phát triển công nghiệp xi măng, điển hình là sự điều chỉnh quy hoạch có tính bước ngoặt cho ngành  là Quy hoạch số 108/2005/QĐ-TTg ngày 16/5/2005 đã mở ra một thời kỳ phát triển khá toàn diện cho ngành.

Từ đây, đáp ứng cân đối nhu cầu tiêu thụ trong nước và xuất khẩu, năm 2010 ngành Xi măng Việt Nam đã tự sản xuất đủ clinker. Xi măng phục vụ nhu cầu xây dựng trong nước và đã có dư nguồn cung xi măng, đến năm 2021, năng lực sản xuất đạt đạt 106,2 triệu tấn xi măng, trong đó  là 59,1 triệu tấn và xuất khẩu là 44,2 triệu tấn. Dự kiến năm 2022 ngành Xi mằng Việt Nam sản xuất 107 triệu tấn xi măng.

Tuy nhiên về cơ sở pháp lý còn thiếu Quy hoạch tổng thể phát triển ngành công nghiệp xi măng Việt Nam sau khi Luật Quy hoạch số 21/2017/QH14 ngày 24/11/2017, không còn lập và phê duyệt phát triển ngành, do đó rất khó trong lựa chọn và phê duyệt các dự án phát triển ngành Xi măng. Nhằm khẳng định tầm nhìn, định hướng mà các quy hoạch đã nêu ra, xi măng Việt Nam phát triển theo hướng một ngành kinh tế mạnh.
 
Tại buổi Tọa đàm, TS. Nguyễn Quang Cung, Chủ tịch Hiệp hội Xi măng Việt Nam khẳng định phải đưa ngành Xi măng vào quy hoạch, nếu không có quy hoạch khi hàng loạt nhà máy xi măng ra đời sẽ nâng tổng công suất lên, gây chênh lệch nguồn cung và cầu.

Ngành Xi măng không phải là ngành hàng hóa thông thường, để xây dựng một nhà máy cần đầu tư sản xuất gắn với tài nguyên khoáng sản, các thủ tục đầu tư theo một quy trình nghiêm ngặt đúng pháp luật, là phương thức đầu tư lâu dài nên xi măng không phải là quy hoạch của một ngành.

Theo ông Mai Hồng Hải, Công ty Xi măng Vicem Hạ Long, trong thực tiễn Quy hoạch số 108/2005/QĐ-TTg là quy hoạch có ý nghĩa hết sức căn bản đã hoạch định cho ngành Xi măng phát triển thay đổi từ ngành phải nhập khẩu clinker, công nghệ tương đối lạc hậu, nay đã trở thành một ngành công nghiệp xi măng phát triển đứng thứ 3 - 4 trên Thế giới.

Với đặc thù của , nhà máy sản xuất gắn liền với nguồn nguyên liệu nên việc bỏ quy hoạch xi măng theo nguyên tắc quy định của luật quy hoạch mới, thì bên cạnh đó cần phải có văn bản định hướng phát triển ngành Xi măng trong giai đoạn 2030,  tầm nhìn 2040.

Sản xuất xi măng chủ yếu nguồn nguyên liệu là đá vôi, đây là nguồn tài nguyên khoáng sản không tái tạo. nếu nhìn trên bản đồ Việt Nam thì các nhà máy xi măng đều được đặt ở các vị trí có ý nghĩa chiến lược quốc phòng an ninh. Do đó, phát triển ngành Xi măng phải đảm bảo an ninh kinh tế quốc phòng.

Theo ông Nguyễn Thanh Phúc, Phó Tổng Giám đốc Công ty Xi măng Vicem  Hà Tiên, cho biết công việc xử lý môi trường trong sản xuất xi măng, công nghệ xi măng đang từng bước chuyển sang sử dụng công nghệ lò quay khô (công nghệ sản xuất tối ưu và hiệu quả với nhiệt độ 1.450°C cho phép xử lý nhiều loại chất thải trong đó có nhiều loại chất thải nguy hại với khối lượng lớn như Dioxinm Furan…) hướng tới kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh. Trong xu thế tất yếu đó, ngành Xi măng đang chuyển mình mạnh mẽ và triển khai thực hiện kinh tế tuần hoàn, xử lý môi trường thông qua công nghệ xử lý rác, bùn thải và sử dụng phế liệu công nghiệp như tro, xỉ thạch cao nhân tạo… để thay thế một phần nguyên liệu nhiên liệu trong sản xuất xi măng.

Xi măng Vicem Hà Tiên kiến nghị, Bộ Xây dựng phối hợp với các bộ ngành liên quan có quy hoạch vùng giao cho các nhà máy xi măng có đủ điều kiện để xử lý nguồn thải nguy hại phát sinh. Có những chính sách hỗ trợ trong đầu tư cũng như đơn giản hóa thủ tục trong việc xin giấy phép xử lý môi trường.

 Ông Nguyễn Quang Huy, Tổng Giám đốc Công ty Xi măng Vicem Sông Thao cho biết, những năm qua, Vicem Sông Thao đã đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, cải tiến sáng kiến kỹ thuật và ứng dụng thành quả vào sản xuất. Các giải pháp như sử dụng 100% thạch cao nhân tạo thay thế cho thạch cao tự nhiên trong .

Thực hiện chủ trương nghiên cứu sử dụng chất thải làm nguyên, nhiên liệu sản xuất xi măng, đầu năm 2020 Vicem Sông Thao đã tiến hành các thủ tục pháp lý, lắp đặt hệ thống đốt thủ công nhiên liệu thay thế cho một phần than cám. Đưa vào vận hành thử nghiệm với loại nhiên liệu thay thế là vải vụn, da vụn đế dày, mùn cưa và gỗ vụn. Vicem Sông Thao đã rất thành công cả về mặt kinh tế và hiệu quả mỗi tháng đốt 2.000 tấn rác thải công nghiệp. Tuy nhiên, quá trình thực hiện có gặp khó khăn và rủi ro khi cơ chế pháp lý về môi trường và giá thành chưa có. Nguồn rác đang dần khan hiếm, phải mua với giá hiện hành là 1.200.000 đồng/tấn,

Như tính toán hiện nay, mỏ của Vicem Sông Thao chỉ còn sử dụng trong 2 năm nữa mà theo lộ trình đang trong giai đoạn thăm dò phải 5 năm nữa mới khai thác mỏ mới.  Đây là một trong những khó khăn của nhà máy, Vicem Sông Thao kiến nghị có cơ chế pháp lý về xử lý nguồn rác thải, đẩy nhanh tiến trình cấp phép hoạt động mỏ mới.

Tại buổi Tọa đàm, ý kiến từ các hiệp hội doanh nghiệp tập trung đến vai trò vị trí và sứ mệnh của ngành xi măng để tiếp tục hoàn thiện thể chế hỗ trợ phát triển ngành công nghiệp xi măng theo hướng xanh, như ứng dụng công nghệ sạch thân thiện với môi trường. Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế liên quan đến phát triển ngành Xi măng như Luật Quy hoạch, luật các ngành, nghị định, văn bản liên quan. Cụ thể: khắc phục sự chồng chéo trong xử lý các văn bản luật, cũng như giải pháp về môi trường.

Có cơ chế chính sách và định hướng phát triển ngành Xi măng trong thời gian tới, định hướng gắn với chính sách sử dụng nguồn nguyên liệu tiết kiệm, bảo vệ môi trường, giảm phát thải, định hình chính sách công nghệ và sử dụng công nghệ, định hướng khai thác tài nguyên, sử dụng công nghệ và kết nối thị trường. Trong đó có kiến nghị Chính phủ cần ban hành cơ chế chính sách quản lý phát triển ngành Xi măng, như quy hoạch mỏ, cấp giấy phép thăm dò, phê duyệt dự trữ lượng, quản lý công nghệ, công suất và môi trường trong sản xuất xi măng.