Khoa học phong thủy chia tính chất của cầu thang thành hai phần là Động khẩu (tiếp khí) và Lai mạch (dẫn khí). Động khẩu nôm na được hiểu là miệng thang, trong khoảng 3 - 5 bậc đầu. Lai mạch là phần còn lại bao gồm cả thân cầu thang lẫn chiếu nghỉ. Nguyên tắc bố trí cầu thang theo phong thủy là chú ý tiếp khí trước rồi mới đến dẫn khí. Do vậy mà phần động khẩu (tiếp khí) hay được bố trí tại các vị trí tốt căn cứ theo phương hướng khí vào nhà, cấu trúc nhà, tuổi gia chủ và dạng cầu thang. Cho dù thân cầu thang sau đó đi thẳng, uốn lượn thế nào, phần động khẩu cần là những bậc thang đầu tiên thoải mái, tay vịn vững chãi, có khoảng lùi an toàn và dễ nhận biết khi sử dụng. Căn cứ vào mức độ rộng hẹp của không gian, tác động của luồng di chuyển đến động khẩu mà có các cách bố trí tương ứng, ví dụ như với khách sạn thì nên nhấn mạnh các bậc đầu tiên, đặt chậu cây, tượng trang trí nổi bật ở vị trí miệng thang. Còn chuyện thang có đi thẳng ra ngoài hay không chỉ là vấn đề tâm lý và sử dụng, giải pháp trung hòa là nên làm những bậc thang đầu tiên rộng rãi, có thể xoay ngang hoặc xéo để tạo khoảng đệm đón khách và dẫn lối tốt hơn.

Nếu hiểu thêm về đặc tính ngũ hành của vật liệu thì sẽ thuận lợi trong quá trình chọn lựa và bố trí nội thất phù hợp. Thực tế không có không gian nào chỉ thuần túy một hành mà luôn có sự phối hợp nhiều hành trong quá trình chế tác, tạo nên bề mặt và hoàn thiện. Phần cầu thang thuộc về cấu trúc giao thông, mang tính động, chịu va chạm nhiều, cách chọn vật liệu hợp phong thủy có thể theo hai hướng, tương hòa hoặc tương phản. Ví dụ nhà theo lối thô mộc hiện đại, sàn nhà là đá hay bê tông thô, cầu thang có thể bằng gỗ hay thép (bộ ba mộc - thổ - kim), hoặc có trường hợp cầu thang toàn bằng... kính (dĩ nhiên là cường lực để chịu va chạm) sẽ khá nổi bật và ấn tượng. Có thể xem xét một số vật liệu làm thang theo ngũ hành như sau:

- Gỗ: thuộc Mộc, khá phổ biến trong cầu thang nhà kiểu xưa. Tuy vậy, để làm cầu thang toàn bằng gỗ trong công trình hiện đại thì chất liệu mộc ít được chọn, bởi đòi hỏi thường xuyên bảo dưỡng, kiểu dáng chế tác công phu và nguồn nguyên liệu không ổn định, đi ngược xu hướng bảo vệ tài nguyên rừng. Một số vật liệu mới như nhựa có vân giả gỗ, hay tấm trải vân gỗ cũng được dùng nhiều ở các resort, văn phòng, tuy nhiên trong nhà ở thì chưa phổ biến.

Dù cầu thang bằng chất liệu gì (đá, sắt, gỗ...) thì yếu tố đi lại thoải mái và an toàn luôn đặt lên hàng đầu.

- Gạch, đá, gốm: thuộc Thổ, đem lại chất vững chãi, ổn định, có nhiều khả năng cắt ghép sinh động và chịu va chạm, mài mòn cao. Với dạng cầu thang công trình có tiếp xúc nhiều với môi trường bên ngoài như khách sạn, văn phòng thì đây là lựa chọn phù hợp. Đá ốp lát thang cũng dễ phối kết với các chất liệu khác như sắt uốn, tay vịn gỗ hoặc inox, lan can kính hoặc gỗ...

- Sắt, thép hoặc đồng: tuy thuộc Kim và gắn liền với yếu tố kỹ thuật hiện đại, nhưng nếu sắt uốn theo hoa văn cầu kỳ thì lại hợp kiểu nhà cổ điển Tây phương. Đối với cầu thang sắt thì thường hay dùng ở không gian phụ, thang thoát hiểm hay thang nhà xưởng. Trong nhà ở hoặc khách sạn, yếu tố Kim hiện diện chủ yếu ở phần lan can, và nên có thiết kế đồng bộ với bông sắt bảo vệ cửa để đạt tính tương hòa cao hơn.

- Kính các loại: vừa có tính sáng bóng, sắc bén của hành Kim, vừa có sự lung linh dẫn truyền ánh sáng của hành Thủy. Hiện nay lan can kính cường lực được sử dụng khá nhiều trong công trình nhà ở lẫn công cộng, tạo nét sáng sủa và hiện đại khi kết hợp với phụ kiện thép hoặc inox, do đó cũng hợp với nội thất kiểu hiện đại hơn là kiểu cổ điển.

Những bề mặt có màu đỏ, hồng, cam... cũng như các nét xéo, tam giác... đều thuộc hành Hỏa. Ví dụ lan can thang bằng sắt sơn đỏ thì tính Hỏa là trên bề mặt, tính Thổ hoặc Kim nằm trong kết cấu, có tác động mạnh đến thị giác, tâm lý người sử dụng.

Như vậy, có thể thấy mỗi tính chất theo ngũ hành của vật liệu cho cầu thang luôn đòi hỏi sự phối kết có tính toán, gia giảm với không gian chung quanh. Để chọn được vật liệu phù hợp cho thang, nên tham chiếu với không gian và phong cách nội thất một cách bao quát, toàn diện.

Mạnh Thân (TH)