Việt Nam lần đầu tiên tiến hành điều tra chống bán phá giá thép ngoại vào tháng 7/2013 sau khi Công ty TNHH Posco VST và Công ty Cổ phần Inox Hòa Bình gửi văn bản tới Bộ Công Thương yêu cầu áp thuế chống bán phá giá bình quân 20% đối với sản phẩm thép không gỉ nhập từ Trung Quốc, Malaysia, Indonesia và Đài Loan (Trung Quốc). Posco VST và Hòa Bình đang chiếm 80% thị phần inox trong nước.

Thép không gỉ là nguyên liệu đầu vào cho ngành sản xuất đồ gia dụng như bồn rửa bát, xoong, nồi đồ nội thất dạng ống, hệ thống nước nóng, bồn tắm hoặc các bộ phận của xe hơi, vật liệu xây dựng... Hàng nhập từ Trung Quốc, Malaysia, Indonesia và Đài Loan hiện hưởng thuế suất 0% do có quan hệ AFTA nên mức thuế hiện là 0%.

Theo Posco VST và Inox Hòa Bình, giá thép không gỉ nhập khẩu từ 4 nước trên thấp hơn 25% sản phẩm trong nước, thậm chí thấp hơn giá thành tại chính thị trường của họ. Điều này đã tác động tiêu cực tới sản xuất trong nước như công suất giảm, tỷ lệ thua lỗ tăng cao, doanh thu giảm, giảm giá bán, lượng hàng tồn kho tăng...
posco-vst-7573-1383614766.jpg

Tuy nhiên, hiện có khoảng gần 20 doanh nghiệp trong ngành thép lại đưa ra ý kiến trái ngược vì cho rằng áp thuế chống bán phá giá khoảng 20-40% sẽ đẩy nhiều đơn vị đến bờ vực phá sản. Ông Đàm Quang Hùng, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần Quốc tế Sơn Hà cho biết hiện đơn vị này phải tạm dừng sản xuất một số chủng loại chậu rửa inox do không mua được vật tư phù hợp, không ít doanh nghiệp khác đang gặp khó khăn khi tìm kiếm nguồn nguyên liệu. Đối diện với nguy cơ vật liệu bị áp thuế chống bán phá giá từ 20-40%, lãnh đạo Sơn Hà cho rằng, nhiều nhà sản xuất và doanh nghiệp trong lĩnh vực này là sẽ phải rời bỏ thị trường.

“Chúng tôi hiện đã không thể nhập khẩu một số mặt hàng từ các bạn hàng truyền thống, trong khi bản thân các đối tác trong nước không có năng lực cung cấp chủng loại này, theo các yêu cầu về chất lượng và thời gian giao hàng”, ông Hùng cho hay.

Ông Phạm Trung Anh – Chủ tịch Công ty cổ phần Gia Anh cũng cho rằng, sản lượng của 2 đơn vị đi kiện chống bán phá giá chỉ đáp ứng được một phần nhu cầu sản xuất trong nước. Còn chủng loại sản phẩm, các công ty này mới giải quyết được khoảng 20% nhu cầu.

"Do đó, với những mặt hàng mà Posco và Inox Hòa Bình không sản xuất thì dù giá cao đến mấy, các doanh nghiệp khác cũng vẫn phải nhập khẩu. Và cuối cùng, tất cả đều đổ vào giá thành và người tiêu dùng phải gánh chịu”, lãnh đạo Công ty Gia Anh lý giải.

Đồng tình với quan điểm này, ông Nguyễn Việt Hùng – Đại diện Công ty cổ phần Đầu tư Xuất nhập khẩu Bông Sen Vàng cho rằng, thép không gỉ cán nguội là nguyên liệu chứ không phải sản phẩm cuối cùng nên nó ảnh hưởng lớn đến giá thành bán ra của rất nhiều mặt hàng.

“Nếu áp mức thuế chống bán phá giá 20-40% thì ít nhất giá thành cũng phải tăng 15-30%. Giá thành như vậy thì doanh nghiệp trong nước lấy gì để cạnh tranh với các sản phẩm ngoại, đặc biệt là hàng Trung Quốc”, lãnh đạo Công ty Bông Sen Vàng cho hay.  

Ở góc độ xuất khẩu, ông Hùng cho rằng, muốn đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm thép không gỉ thì phải tăng sức cạnh tranh bằng chất lượng, và giảm giá thánh. Tuy nhiên, nếu áp thuế chống bán phá giá thì coi như mục tiêu xuất khẩu phá sản.

Một lý lẽ khác cũng được các đơn vị nhập khẩu đưa ra là bản thân Posco VST cũng không đáp ứng đủ tiêu chí để được coi là ngành sản xuất trong nước. Nguyên nhân là khối lượng nhập khẩu của các đơn vị này vẫn khá lớn (chiếm 50% sản lượng nhập toàn ngành). Nhóm doanh nghiệp này cũng cho rằng, việc khởi kiện của 2 đơn vị trên là nhằm mục đích dành vị thế thống lĩnh thị trường. Nếu thuế chống bán phá giá được áp dụng, các sản xuất sử dụng nguyên liệu là thép không gỉ sẽ phải phụ thuộc vào Posco VST và Inox Hòa Bình.

Trao đổi với báo chí, ông Nguyễn Phương Nam - Cục Phó Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương) cho biết quá trình điều tra sơ bộ vụ kiện chống bán phá giá thép không gỉ đến nay đã gần xong. "Tới ngày 2/12, Cục sẽ công bố kết luận điều tra sơ bộ, trong đó sẽ nêu rõ sai phạm thế nào, bán phá giá ra sao", ông Nam phát biểu.

Về việc một số doanh nghiệp trong nước phản đối việc áp thuế chống bán phá giá với inox nhập khẩu, ông Nam cho rằng đây là một vấn đề có liên quan đến vụ kiện nên sẽ tiến hành theo quy trình và thực hiện công khai minh bạch.

Trong khi đó, đánh giá về vụ khởi kiện trên, ông Phạm Chí Cường - Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam cho biết luôn xảy ra mâu thuẫn giữa bên nhập và bên sản xuất, vì bên nhập khẩu vẫn muốn hưởng một mức giá rẻ nên đề nghị đánh thuế bằng 0, trong khi phía sản xuất lại muốn tăng thuế để bảo hộ sản xuất trong nước.

"Người sản xuất đầu tư lớn nên muốn có biện pháp bảo vệ để phát triển, nếu mãi đi nhập thì không bao giờ Việt Nam có ngành sản xuất thep không gỉ. Do vậy, quan điểm của hiệp hội là ủng hộ cho sản xuất, tức bên đi kiện là Posco và Inox Hòa Bình", ông Cường nói.

Ông cũng nhận định, nếu sản xuất trong nước của Việt Nam vẫn chiếm tỷ lệ nhỏ thì có thể không được ủng hộ, tuy nhiên, thị phần của hai đơn vị trên đã khá lớn nên cần phải bảo vệ, mục tiêu là tăng cường sản xuất trong nước, giảm dần tỷ lệ nhập khẩu. "Bộ Công Thương phải chọn được mức thuế vừa khuyến khích được sản xuất trong nước, vừa ngăn chặn được sự chèn ép của nước ngoài nhưng cũng không làm khó cho người tiêu dùng", vị này đề xuất.