Theo ông Phạm Văn Bắc - Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) cho rằng, lượng xi măng dư thừa hiện nay vẫn chưa quá nhiều nên việc giảm thuế xuất khẩu để cứu là chưa cần thiết. Vì vậy, việc giảm thuế xuất khẩu nếu có phải được nghiên cứu cụ thể và cần phải xem xét trên cơ sở các yếu tố tổng thể.

Còn theo chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh cho rằng xuất khẩu xi măng là xuất khẩu tài nguyên, việc giảm thuế xuất khẩu để hỗ trợ ngành này là không cần thiết. Hơn nữa, theo ông Ánh, đây là ngành sản xuất gây nhiều hệ lụy như tàn phá môi trường, đường sá và cầu cống... chưa kể trước đó cũng đã được dành ưu ái về năng lượng điện và than giá rẻ. “Quan điểm của tôi là không nên có chuyện giải cứu với ngành xi măng” - ông Ánh nhấn mạnh.

Theo ông Ánh, có ba lỗi lớn trong ngành sản xuất xi măng hiện nay. Trước hết là lỗi quy hoạch khiến hàng loạt nhà máy ra đời ồ ạt. Thứ hai là lỗi công nghệ, dây chuyền lạc hậu dẫn tới khấu hao lớn, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Thứ ba là lỗi quản lý kinh tế của từng dự án xi măng có vấn đề khiến kinh doanh thua lỗ.

“Theo tôi, giảm thuế không phải là lối thoát. Cái cần làm triệt để là khắc phục ba lỗi nêu trên, siết chặt lại từng khâu thật bài bản và hiệu quả” - ông Ánh phân tích.

Một chuyên gia khác cũng cho rằng không thể lấy lý do giảm thuế xuất khẩu nhằm cạnh tranh với xi măng Trung Quốc, bởi ngành xi măng Trung Quốc duy trì sản xuất ổn định lâu dài, trong khi Việt Nam không thể chạy theo giải cứu mãi cho ngành xi măng.

“Không cứu bằng mọi giá, mà phải bảo vệ lợi ích kinh tế, nguồn tài nguyên và môi trường trong nước. Với các nhà máy cũ, công nghệ lạc hậu và thua lỗ kéo dài, cần mạnh tay đóng cửa và tái cơ cấu một cách triệt để” - vị này đề xuất.

Ông Đào Trọng Tứ - Giám đốc Trung tâm Quản lý bền vững tài nguyên và thích nghi biến đổi khí hậu đưa ra quan điểm: Sản xuất xi măng là ngành “ăn” vào chính tài nguyên của đất nước, việc đề xuất giảm thuế xuất khẩu đối với xi măng là một đòi hỏi hơi quá, chưa kể chúng ta đã có nhiều ưu đãi về mỏ nguyên liệu, điện, than đối với ngành này. Trong bối cảnh ngành xi măng kém hiệu quả, sản xuất dư thừa, gây ô nhiễm và tàn phá tài nguyên, cơ quan quản lý cần rà soát thật kỹ quy hoạch ngành xi măng và đệ trình Chính phủ xem xét theo hướng không tiếp tục mở rộng nhà máy mới.

Đại diện Hiệp hội Xi măng Việt Nam - ông Nguyễn Quang Cung, Chủ tịch Hiệp hội cho biết: Câu chuyện khủng hoảng thừa xi măng hiện nay có nguyên nhân quan trọng đó là sự khác xa giữa giá trị sản xuất thực tế và tổng công suất thiết kế trong quy hoạch. Lý do là quy hoạch chỉ tính công suất thiết kế, nhưng nhờ cải tiến trong quá trình vận hành nên nhà máy có thể tăng năng suất, sản lượng sản xuất tăng hơn nhiều dẫn tới thừa. Và đây là một bất cập lớn trong quy hoạch chưa được lường trước.

Chúng tôi sẽ có văn bản kiến nghị Chính phủ cho tạm dừng các dự án, dây chuyền sản xuất xi măng mới. Các dự án và dây chuyền cũ cũng phải cải tạo để nâng cao năng lực sản xuất, hạ giá thành, tăng sức cạnh tranh và giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Ngoài ra, chúng tôi sẽ đề xuất cho phép điều chỉnh từ năng lực sản xuất “ảo” theo công suất thiết kế sang năng lực thực của các nhà máy để số liệu chính xác hơn - ông Cung khẳng định.
 

Dư cung ngày càng tăng Mới đây, trong báo cáo về các ngành công nghiệp, Bộ Kế hoạch & Đầu tư đã đề nghị Bộ Tài chính nghiên cứu, xem xét, báo cáo Chính phủ giảm thuế xuất khẩu xi măng xuống thấp hơn mức 5% đang áp dụng, và cho phép khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào với ngành sản xuất chế biến nguyên liệu từ khoáng sản. Với quy định về thuế trên, Bộ Kế hoạch & Đầu tư ước tính chi phí xuất khẩu xi măng tăng 7,5 USD một tấn và clinker (nguyên liệu đầu vào với sản xuất xi măng) tăng khoảng 4,5 USD một tấn. Điều này khiến xi măng Việt Nam khó cạnh tranh với xi măng Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia và Nhật Bản..., ảnh hưởng rất lớn đến cung cầu xi măng trong nước. Hiệp hội xi măng Việt Nam cũng từng công bố số liệu về tổng công suất ngành trong đó năm 2016 đạt gần 88 triệu tấn. Dự kiến, trong năm 2017, các dự án xi măng Xuân Thành 2 (công suất 4,6 triệu tấn) và dự án ximăng Long Sơn giai đoạn 2 (công suất 2,3 triệu tấn) sẽ được đưa vào sản xuất, nâng tổng công suất thiết kế toàn ngành lên 94,7 triệu tấn và dự kiến sẽ dư thừa 17-18 triệu tấn. Năm 2018 sẽ là 108 triệu tấn và năm 2020 có thể đạt 120-130 triệu tấn. Như vậy, theo tính toán của Hiệp hội Xi măng Việt Nam, trong 3 năm tới, ngành xi măng sẽ dư thừa khoảng 36-47 triệu tấn. Theo quy hoạch ngành này với sức tiêu thụ trong nước ước tính đến năm 2020 là 93 triệu tấn thì con số cung vượt cầu sẽ từ 25-36 triệu tấn. Theo ông Phạm Văn Bắc, Bộ Xây dựng đang rà soát quy hoạch phát triển công nghiệp xi măng Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 và định hướng đến năm 2030 để tiếp tục trình Chính phủ xem xét.