Dù tiêu thụ được gần 62,2 triệu tấn xi măng trong 10 tháng của năm 2016, đạt gần 82% so với kế hoạch, chủ yếu nhờ mức cầu tại thị trường nội địa trỗi dậy từ thị trường bất động sản, nhưng phần lớn các chuyên gia trong ngành đều cho rằng những năm tới, Việt Nam sẽ gặp nhiều khó khăn hơn trong việc giải quyết nguồn cung dư thừa ngày một tăng cao.

Vì trong 62,2 triệu tấn xi măng đã tiêu thụ nói trên, lượng xi măng và clinker xuất khẩu chiếm gần 13 triệu tấn, tương ứng khoảng 20%. Chính vì vậy, các doanh nghiệp bắt buộc phải tìm đầu ra cho xi măng bằng con đường xuất khẩu, do phần lớn công suất chạy máy của các doanh nghiệp trong ngành đều chỉ ở mức 70-80%.

Trong khi đó, để bảo vệ ngành sản xuất xi măng trong nước trước sức ép cạnh tranh, Bộ Tài chính vẫn duy trì mức thuế nhập khẩu 25% đối với clinker, từ 35-37% đối với xi măng (tùy loại) kể từ năm 2014 cho đến nay.

Nhưng liệu việc hỗ trợ này cho doanh nghiệp có như “muối bỏ biển” hay không, khi dù vẫn than gặp rất nhiều khó khăn trong vấn đề giải quyết đầu ra, thậm chí làm sao giảm dư cung, nhưng hàng loạt dự án, dây chuyền sản xuất xi măng mới vẫn cấp tập bổ sung vào năng lực cung ứng cho toàn ngành?
 
Theo tính toán của các chuyên gia trong ngành, chỉ tính riêng giai đoạn 2016-2017, ước có thêm 5 nhà máy xi măng đi vào hoạt động với tổng công suất thiết kế xấp xỉ 15,7 triệu tấn/năm.

Mâu thuẫn hơn, một loạt dự án khác dù chạy chưa đến 80% công suất thiết kế vẫn tiếp tục đòi… đầu tư giai đoạn 2, thêm dây chuyền 2, trong khi chính chủ đầu tư của các dự án này đều xác nhận “tình hình năm sau càng khó hơn năm trước”, cũng như chưa có giải pháp nào hữu hiệu để giảm bớt tình trạng dư cung.

Trong khi đó, ông N.P., phụ trách marketing một doanh nghiệp xi măng có thị phần tương đối lớn ở Việt Nam, thừa nhận xuất khẩu xi măng của Việt Nam lại đang bị cạnh tranh trực tiếp về giá từ các quốc gia có sản lượng xi măng lớn như Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia… khiến sản lượng xuất khẩu sụt giảm mạnh kể từ năm 2015 đến nay.

Nếu năm 2015 xuất khẩu xi măng và clinker thu về được gần 668 triệu USD, tương ứng khoảng 15,67 triệu tấn, thì giá trị xuất khẩu đã giảm 26,8% và gần 25% về lượng.
 

Khó cạnh tranh với xi măng Trung Quốc? Theo ước tính chưa đầy đủ của các chuyên gia trong ngành,  hiện nguồn xi măng thừa từ Trung Quốc có thể lên đến gần 700 triệu tấn trong năm 2016. Không ít doanh nghiệp xuất khẩu xi măng thừa nhận những tín hiệu báo về từ các thị trường xuất khẩu chính hiện nay như Bangladesh, Indonesia và Philippines đều khá xấu, cũng chỉ vì mức giá chào từ Trung Quốc rất hấp dẫn.